پایان عمر تلگرام های غیر رسمی

با فیلتر شدن تلگرام در ابتدای اردیبهشت ماه، زمزمه‌ها برای برنامه‌های جایگزین این برنامه نیز بالا گرفت و هر کس به ظن خود، حدس و گمان‌هایی می‌زد. پیش‌تر هم این اتفاق برای وایبر و یا ویچت رخ داده بود و کوچ کاربران ایرانی از یک برنامه و یا از شبکه اجتماعی به یک پلتفرم دیگر، مساله دور از ذهنی نبود. در همان حال و احوال، مساله پیام‌رسان‌های بومی مطرح شد و چند نمونه از آنها با پشتوانه‌های معنوی و مالی روی کار آمدند و پیشنهادات و انتقادات زیادی نسبت به آنها از سوی کارشناسان امر وارد شد.

چند پیام رسان از جمله ویسپی، بیسفون، گپ، آی‌گپ و سروش به عنوان بازیگران اصلی این حوزه مطرح شده و پس از آنها دو نام ایتا و بله هم به این گروه اضافه شد تا کاربران ایرانی بتوانند از بین ۷ پیام رسان بومی، انتخاب خودشان را داشته باشند. وام‌های ۵ میلیارد تومانی به برخی از این پیام‌رسان‌ها اختصاص داده شد و بحث اعتمادسازی بین کاربران بالا گرفت و عده‌ای از این مجموعه‌ها ادعا کردند که میلیون‌ها کاربر را جذب کرده‌اند. با این وجود، کاربران به جای آنکه این مدل‌های بومی را ترجیح دهند، بیشتر به سمت نسخه‌های غیر رسمی تلگرام رفتند که با هماهنگی‌هایی همچنان دسترسی به آنها ممکن بود.

تلگرام طلایی و هاتگرام بخت و اقبال بیشتری نسبت به سایر کلاینت‌های غیر رسمی داشتند و بنا به شنیده‌ها تا به امروز بیش از ۳۰ میلیون کاربر را در درون سامانه خود جای داده‌اند. پشت این برنامه‌ها نام شرکتی به اسم سرزمین راهکار هوشمند قرار گرفته ولی بسیاری از کارشناسان از دور زدن فیلترینگ آن و غربال کردن محتوای داخل تلگرام توسط این سامانه‌ها، انتقاد دارند.

اگرچه مسئولیت فیلتر نشدن این دو اپلیکیشن غیر رسمی، از سوی نهادی پذیرفته نشده است اما اکنون وزیر ارتباطات عنوان می‌کند تصمیم‌گیرنده در خصوص این مسئله، مرکز ملی فضای مجازی است. از طرفی در روزهای گذشته چند مدیر پیام‌رسان‌های بومی در گفتگو با دیجیاتو اذعان داشته‌اند که پشت ماجرای عدم فیلترینگ تلگرام طلایی و هاتگرام، وزارت ارتباطات قرار نگرفته و دیگر بخش‌های حاکمیت بیشتر در ماجرا دخالت دارند.

در نهایت تا امروز هویت افراد پشت پرده این دو کلاینت همچنان مسکوت باقی مانده و به جز چند مصاحبه کوتاه خبری بدون نام، چیزی از مدیریت این مجموعه‌ها به بیرون درز پیدا نکرده است. البته باید گفت که هم وزیر ارتباطات و هم مرکز ماهر درباره استفاده از این پیام‌رسان‌ها هشدارهایی دادند و به ناایمن بودن آنها تاکید داشتند و این مساله توسط کارشناسان این حوزه بررسی شد.

چندی پیش بود که بالاخره شورای عالی فضای مجازی نسبت به این برنامه‌ها واکنش نشان داد و به طور رسمی اعلام کرد که باید تا 15 شهریورماه، تمامی‌شان تعیین تکلیف شوند. «ابوالحسن فیروزآبادی» در الکامپ امسال در جمع خبرنگاران گفت: «به نسخه‌های داخلی تلگرام هم تا ۱۵ شهریور مهلت داده شده که ۱۰۰ درصد بومی شوند.»

با این‌حال شنیده‌ها حکایت از این دارد که با نزدیک شدن به روز موعدی که شورای عالی فضای مجازی از آن صحبت به میان آورده بود، این اتفاق فعلا رخ نمی‌دهد و احتمالاً فرجه‌ای چند ماهه به کلاینت‌های غیر رسمی تلگرام داده خواهد شد؛ اتفاقی که دقیقاً مشخص نیست به نفع چه کسی خواهد بود چون از یک سو امنیت کاربران در خطر است و از سوی دیگر، پیام رسان‌های بومی با وجود این نسخه‌ها کاربری جذب نمی‌کنند. با این حال گمانه‌ زنی‌ها بر اینست که به علت عدم موفقیت آنچنانی پیام‌رسان‌های بومی و نبود کاربران چند ده میلیونی در آنها، فعلا صلاح به ادامه فعالیت برخی تلگرام‌های فیلتر نشده دانسته شده است.

پیام‌رسان‌های بومی همچنان در تلاش برای جذب کاربر هستند و بازی را تاحدی به تلگرام‌های غیر رسمی باخته‌اند. وزیر ارتباطات هم چندی پیش تصمیم نهایی برای این دو اپلیکیشن را منوط به تصمیم شورای ملی فضای مجازی دانست و تاکید کرد که وزارت ارتباطات کماکان در موضوع نقشی ندارد، البته حدس‌ها و گمانه‌هایی را برخی خبرگزاری‌ها منتشر کردند که سرورهای این دو اپلیکیشن در ساختمان دیگری از وزارتخانه قرار دارد ولی تمام این موضوعات اعم از تصمیم حاکمیت بر عدم فیلترینگ کلاینت‌های غیر رسمی و مکان سرورهای آنها همگی بر پایه گمان بوده و هنوز توسط هیچ فرد مسئولی تایید نشده‌اند.

تلگرام‌های غیر رسمی از امنیت کافی برخوردار نیستند و اخیرا یک مدل دیگر با نام تلگرام ضد فیلتر با لوگوی تلگرام ایکس نیز دست به دست می‌چرخد که طبق تحقیقات ما، بازهم کار دیگری از گروه سرزمین راهکار هوشمند است. دلیل تعدد انواع تلگرام‌های غیررسمی توسط این شرکت هنوز مشخص نیست و هیچ مقامی تا به امروز درباره هویت این شرکت لب به سخن نگشوده است. به نظر می‌رسد ماجرای این نوع از تلگرام‌ها سر درازی دارد و باید در ماه‌های آینده سرنوشت نهایی آنها را نظاره گر بود، نه ۱۵ شهریور ۱۳۹۷.