دستگاه اکسیژن ساز چیست؟

یکی از مهم ترین و ضروری ترین وسایل پزشکی خانگی دستگاه اکسیژن ساز یا همان غلیظ کننده اکسیژن می باشد.

زمانی که شما بیمارانی در منزل دارید که SPO2 یا سطح اکسیژن خون آن‌ها پایین است، این دستگاه می‌تواند اکسیژن مورد نیاز را با غلیظ کردن هوای محیط به اکسیژن خالص برای شما تامین  کند. شما می‌توانید به راحتی از دستگاه اکسیژن ساز استفاده نمایید و استفاده کردن از این دستگاه به تخصص خاصی نیاز ندارد.

در عصر جدید با توجه به پیشرفت فناوری ها، تکنولوژی‌هایی که دارای ویژگی های خاص هستند و اثرات تخریبی زیست‌محیطی و انواع آلودگی ها را ندارند، و از نظر اقتصادی هم دارای ارزش افزوده بالاتری هستند گوی سبقت را در اختیار دارند.

حالا یکی از تکنولوژی های جدید در سیستم اکسیژن سازی روش (PSA(Pressure swing adsorption است. ترکیبی به نام زئولیت در این سیستم نقش اصلی را ایفا می کند که دارای ویژگی های منحصر به فرد زیادی است. هوایی که ما تنفس می‌کنیم دارای ۷۸ درصد نیتروژن، ۲۱ درصد اکسیژن و 1 درصد گازهای دیگر است. کار دستگاه اکسیژن ساز این است که هوای داخل اتاق را به مخازن زئولیت کمپرس می کند و نیتروژن داخل آن را تحت شرایط خاص جدا کرده و اکسیژن خالص مدیکال پزشکی که بالای ۹۵ درصد است را در اختیار شما بیماران قرار می دهد.

معمولاً پزشکان مقدار اکسیژن مورد نیاز بیماران را با واحد لیتر در دقیقه (L/m (Liter Per Minute  در نسخه بیماران تجویز می کنند.در ادامه مطلب همراه شرکت رایانه کمک باشید تا در مورد سوال دستگاه اکسیژن ساز چیست و چگونه کار می‌کند؟ و  راهنمای استفاده از اکسیژن ساز خانگی برایتان صحبت کنیم.

 انواع دستگاه های اکسیژن ساز خانگی به دو صورت تقسیم می شوند:

 دستگاه های اکسیژن ساز ثابت

 دستگاه های اکسیژن ساز قابل حمل (  پرتابل) 

دستگاه های اکسیژن ساز ثابت یا به اصطلاح اکسیژن ساز خانگی:

دستگاه اکسیژن ساز خانگی در ظرفیت‌های ۳ و ۵ و ۸ و ۱۰ لیتر در دقیقه تولید و عرضه می کنند ( منظور از ۳ یا ۵ یا ۱۰ لیتر در دقیقه، حجم و فلوی تولیدی دستگاه اکسیژن ساز است) این دستگاه اکسیژن ساز، اکسیژن مورد نیاز بیماران را به صورت پیوسته  یا Continuous تولید می کنند.

دستگاه های اکسیژن ساز خانگی دارای  چرخ هستند و می توانید آن ها را به راحتی جابجا نمایید. همچنین با استفاده از سوند اکسیژن های بلند بیماران به راحتی می‌توانند در منزل خود تحرک داشته باشند.

دستگاه اکسیژن ساز قابل حمل (پرتابل) :

دستگاه های اکسیژن ساز قابل حمل بر ای بیمارانی که در بیرون از منزل هستند استفاده می‌شود، که در ظرفیت های ۲ و ۳ و ۵ لیتری در دقیقه تولید و عرضه می‌شود. دستگاه‌های اکسیژن ساز قابل حمل معمولاً اکسیژن مورد نیاز بیماران را توسط سیستم Impuls تولید می کنند.

در سیستم Impuls از سنسورهای فشار بسیار حساس داخل دستگاه استفاده شده است که دم و بازدم بیمار را تشخیص می دهد تا در هنگام دم، اکسیژن را خارج کند و در هنگام بازدم اکسیژن را قطع نماید. این روش باعث صرفه جویی در مصرف انرژی دستگاه می‌شود.

تفاوت دستگاه اکسیژن ساز قابل حمل با دستگاه اکسیژن ساز خانگی

تفاوت دستگاه اکسیژن ساز قابل حمل با دستگاه اکسیژن ساز خانگی در ابعاد و اندازه و وزن دستگاه می باشد این دستگاه مجهز به باتری شارژی داخلی است که در زمان متصل بودن به برق ۲۲۰ ولت شهری و یا ۱۲ ولت فندکی اتومبیل، باتری شارژی داخل دستگاه شارژ می شود، که در مواقع مورد نیاز، برق دستگاه را تامین کند.

دستگاه اکسیژن ساز چه زمانی مورد نیاز است؟

بیمارانی که از انواع بیماری‌های قلبی، ریوی و یا دیگر بیماری های تنفسی رنج می برند، می‌توانند برای مراقبت‌های تنفسی، از درمان به کمک اکسیژن مکمل توسط این دستگاه ها درخانه، بیمارستان و مراکز پزشکی استفاده نمایند.

همانطور که می‌دانید اکسیژن گازی است که ۲۱% هوای محیط اطراف ما را فرا گرفته است. عملکرد درست بدن ما وابسته به این منبع ثابت هوا می باشد. پزشکان برای بیمارانی که دارای نارسایی های ریوی از جمله بیماران COPD و پنومونی و غیره … هستند به دلیل اینکه بدن آن‌ها خودشان به تنهایی قادر به دریافت اکسیژن کافی از محیط نیست و سطح اکسیژن خون شان از حالت عادی پایین تر است و برای بالا بردن سطح اکسیژنشان، درمان اکسیژن مکمل ( اکسیژن تراپی ) را تجویز می‌کند. 

ساعات استفاده از دستگاه را پزشک مشخص می کند این ساعات بین ۱ تا ۲۴ ساعت در روز می تواند باشد که بیماران موضف هستند بعد از تجویز پزشک به سرعت از دستگاه اکسیژن ساز استفاده نمایند .

دستگاه اکسیژن ساز از چه اجزایی تشکیل شده است؟

•  فیلترها

اولین قسمتی که به آن میپردازیم فیلتر های مختلف در دستگاه اکسیژن ساز است.

 فیلترهای ورودی دستگاه اکسیژن ساز دارای دو نوع هستند:

نوع اول از جنس ابر صنعتی هستند که  گرد و غبار موجود در هوای ورودی را جذب می‌کنند و این فیلتر ها قابل شستشو هستند.شما می توانید هفته ای یکبار فیلتر ابر صنعتی را با آب معمولی و بدون شوینده شستشو و خشک کنید.

فیلتردوم هپا (HEPA) از جنس کاغذی هستند که شکل ها و اندازه های متفاوتی دارند. فیلترهای جنس کاغذی بستگی به نوع مارک دستگاه اکسیژن ساز زمان متفاوتی برای تعویض دارند.

فیلتر خروجی یک فیلتر آنتی باکتریال است. این فیلتر وظیفه حذف باکتری ها و ذرات میکروبی را به عهده دارد تا اکسیژن خروجی یک اکسیژن سالم و مدیکال برای تنفس بیماران باشد.

•  کمپرسور هوا 

کمپرسور هوا وظیفه مکش هوای محیط اطراف به داخل دستگاه و فشرده سازی یا کمپکت آن را به عهده دارد.

کمپرسور اکسیژن سازها معمولاً پیستونی از نوع خشک یا Oil Free هستند. هوای مکیده شده به داخل دستگاه از فیلترهای ورودی وارد کمپرسور می‌شود و سپس تحت فشار مشخصی به داخل سیلندرهای هدایت می‌شود.

بیشترین میزان صدا از دستگاه اکسیژن ساز مربوط به قسمت کارکرد کمپرسور می‌باشد، به همین خاطر از دو روش برای کنترل کردن صدای کمپرسور استفاده می‌شود. اولین روش قرار دادن کمپرسور درون باکس و دومین روش سوار کردن کمپسور بر روی فنر می باشد. روش دوم نسبت به روش اول برتر است زیرا قرار دادن کمپرسور درون باکس به مرور زمان باعث کاهش طول عمر آن می شود.

•  شیر برقی یا دریچه متحرک 

دریچه متحرک یک دریچه چهار مسیره می‌باشد. یک دریچه رابطه بین کمپرسور و سیلندرهای زئولیت می باشد و از طرف دیگر خروجی اکسیژن است.  یک دریچه هوای ورودی را به سیلندرهای زئولیت می رساند و از طرف دیگر خارج کردن گاز نیتروژن سیلندر ها و خارج کردن آن از دستگاه را انجام می دهد.

حالا چرا به آن دریچه متحرک می گویند؟ به دلیل اینکه مرتب بین دو سیلندر زئولیت در حال سوئیچ کردن است.

• سیلندرهای زئولیت

درون دستگاه اکسیژن ساز دو سیلندر که از گرانول های زئولیت در دستگاه اکسیژن ساز پر شده اند و وظیفه آن ها تخلیه گاز اکسیژن با روش نوسانات جذب سطحی را به عهده دارد. عملکرد آن به این صورت می باشد که گاز نیتروژن را جذب می کند و گاز اکسیژن را از بین منافذ خود عبور می دهد. سپس بعد از اینکه گرانول‌ها از گاز نیتروژن پر شدند، تخلیه اکسیژن در این ستون متوقف می‌شود و در ستون دیگر آغاز می‌کند سپس دستگاه شروع به خارج کردن گاز نیتروژن از ستون می‌کند و مجدداً فرایند تخلیص از نو شروع می‌شود.

زئولیت Zeolite یک ماده معدنی می باشد که عمدتاً از آلومینیوسیلیکات تشکیل شده است. کاربرد تجاری عمده آن در صنایع به عنوان جاذب سطحی می باشد.

 واژه زئولیت در سال ۱۷۵۶ توسط کانی شناس سوئدی اکسل فردریک کرونستد (Axel Fredrik Cronstedt)  ابداع شد. نام زئولیت از ترکیب دو واژه یونانی ζέω (zéo) ، به معنی «جوش» وλίθος (lithos)، به معنای «سنگ» تشکیل شده‌است.

• مخزن اکسیژن

بعد از خالی شدن گاز اکسیژن و خارج شدن آن از سیلندر های گاز و اکسیژن، در مخزن اکسیژن ذخیره می شود.

در اینجا میزان فشار اکسیژن توسط یک رگلاتور تنظیم می شود و سپس به سمت خروجی دستگاه هدایت می شود .

• فلومتر

فلومتر مانند یک خط کش مدرج می باشد که بر حسب لیتر بر دقیقه درجه بندی شده است. وظیفه فلومتر تنظیم کردن گاز اکسیژن خروجی بر حسب لیتر بر دقیقه (LPM) را به عهده دارد. فلومتر در قسمت خارجی دستگاه قرار دارد.

کاربر می‌تواند با چرخاندن یک شیر آن را به راحتی تنظیم نماید.در این قسمت به این نکته توجه داشته باشید در زمان کار دستگاه اکسیژن ساز نباید شیر چرخان فلومتر را انقدر باز کنید که توپک داخل آن از خط قرمز بالای درجه‌بندی عبور کند.

 دستگاه اکسیژن ساز چگونه کار می‌کند؟

1. هوای محیط اطراف در ورودی دستگاه، اول از فیلتر گرد و غبار و بعد از فیلتر هپا عبور می کند. سپس وارد کمپرسور پیستونی می‌شود.

کمپرسور، هوای محیط اطرافی که وارد دستگاه شده را فشرده می کند و به سمت سیلندرهای زئولیت هدایت می کند.

2. در این قسمت هوایی که از ستون‌های زئولیت توسط گرانول های زئولیت به ترتیبی که گفته شد تجزیه می شود.

مولکول های کوچک گاز اکسیژن از منافذها عبور می کند و مولکول‌های بزرگتر نیتروژن جذب گرانول‌ها می‌شود. گاز اکسیژن خالص شده به سمت ستون خروجی هدایت می‌شود و گاز نیتروژن از طریق ورودی ستون برگشته و تخلیه می شود.

وظیفه کمپرسور، هوا را وارد یک ستون می کند تا کار تخلیه اکسیژن را انجام دهد.

کمپرسور تا زمانی این کار را انجام می دهد که دانه های زئولیت این ستون از گاز نیتروژن پر شوند.

 در این قسمت کمپرسور به سمت ستون دیگر سوئیچ کرده و هوا را وارد ستون بعدی می کند. در حد فاصله ای که کمپرسور هوا را به ستون دوم می‌فرستد نیتروژن ستون اول از بخش ورودی ستون تخلیه می‌شود تا ستون مجدداً آماده دریافت هوای محیط اطراف و خالص سازی اکسیژن شود و به این ترتیب این روند در دستگاه ادامه دارد.

3. گاز اکسیژن از خروجی ستون زئولیت خارج می شود و از طریق دریچه های یکطرفه به سمت تانک اکسیژن که ذخیره کننده گاز اکسیژن می باشد هدایت می شوند. در این تانکر میزان فشار اکسیژن از طریق رگلاتورهای فشار تنظیم می‌شود و سپس مجددا از میان یک فیلتر عبور می کند و به سمت سنسور خالص کننده اکسیژن و فلومتر تنظیم جریان هدایت می شود.
4. گاز اکسیژن به فلومتر تنظیم جریان رسیده و پس از تنظیم جریان توسط کاربر به سمت خروجی دستگاه و لیوان مرطوب کننده هدایت می شود سپس نازل اکسیژن هدایت شده، توسط بیمار تنفس می‌شود.

راهنمای روشن کردن و استفاده از دستگاه اکسیژن ساز

1.برق دستگاه را به پریز برق شهری متصل نمایید. به این نکته توجه داشته باشید حتما از محافظ برق (مخصوص یخچال یا تلویزیون) برای جلوگیری از آسیب رسیدن به دستگاه به خاطر نوسانات برقی حتما استفاده کنید.

2. حال مخزن لیوان آب مرطوب کننده را از آب مقطر یا آب تصفیه شده از دستگاه خانگی پر نمایید. میزان آب داخلی لیوان مرطوب کننده باید بین دو شاخص مشخص شده قرار بگیرد. اکنون آب مرطوب کننده را توسط مهره ای که روی آن قرار دارد به دستگاه اکسیژن ساز متصل کنید و سوند تنفسی را به مرطوب کننده متصل نمایید.

3. دکمه خاموش و روشن در حالت روشن قرار دهید. سپس دستگاه شما روشن می شود. در بعضی از دستگاه ها به مدت ۵ ثانیه  صدای بوقی شنیده می شود که نشان دهنده سلامت دستگاه می‌باشد.

4. سپس میزان خروج اکسیژن را با توجه به تجویز پزشک به وسیله فلومتر دستگاه تنظیم نمایید. و توجه کنید که توپک داخل فلومتر از خط قرمز درجه بندی شده آن نباید عبور کند.

بعد از انجام مراحل بالا اکنون دستگاه شما آماده کار می باشد.

5. بعد از اتمام استفاده از دستگاه می توانید توسط کلید خاموش روشن وضعیت دستگاه را روی کلید خاموش قرار دهید.

 شرایط نگهداری دستگاه اکسیژن ساز

همانطور که می‌دانید هر دستگاهی نیاز به نگهداری دارد و دستگاه اکسیژن ساز هم احتیاج به یک شرایط نگهداری دارد اما با این تفاوت که این دستگاه به نگهداری کمتری نیاز دارد. یکسری نکات در مورد استفاده از این دستگاه باید رعایت شود که در ادامه مطلب برای شما ذکر می کنیم.

• از قرار دادن دستگاه در محیط های پر گرد و غبار مانند کنار پنجره ها روی فرش و موکت به شدت خودداری فرمایید.
• دستگاه را در حداقل فاصله ۳ متری از نزدیک پرده، رادیاتور، بخاری، شومینه و غیره نگهداری نمایید.
• از قرار دادن دستگاه در خارج از محیط اتاق مانند، حیاط و تراس جدا خودداری نمایید.
• دستگاه را تا می‌توانید از تابش مستقیم نور خورشید دور نگه دارید.
• دستگاه باید حداقل  ۲۵ سانتی متر  با اجسام  اطراف خود فاصله داشته باشد.
• دستگاه اکسیژن ساز برای تولید اکسیژن نیاز به هوا دارد پس از قرار دادن این دستگاه در محیط‌های بسته مانند کمد و غیره جدا خودداری فرمایید. چون از نظر مکش هوا دستگاه دچار مشکل می‌شود.
• دستگاه اکسیژن ساز را همیشه در حالت ایستاده قرار دهید.
• برای تمیز کردن دستگاه حتماً دستگاه را از کلید برق  بکشید و یک پارچه یا ابر مرطوب آغشته به مواد پاک کننده رقیق استفاده نمایید. از ریختن آب و حلال های نفتی روی دستگاه جداً خودداری فرمایید.
• برای استفاده درست از لیوان مرطوب کننده اکسیژن ساز و حفظ بهداشت حتماً باید آب لیوان را هر روز یا دو روز یکبار کاملا تعویض نماید.
•  مرطوب کننده اکسیژن ساز را حتماً  هر هفته یک بار با آب سرکه شستشو نمایید.
• در بعضی از مدل‌های اکسیژن ساز فیلترهای خارجی برای ورودی هوای کمپرسور قرار داده شده است که این فیلتر ها را باید حداقل هفته ای یکبار با آب خالی شستشو شوند و بذارید کاملاً فیلتر خشک شود و سپس در جای خود قرار دهید. اما به این نکته توجه داشته باشید که فیلترهای داخلی دستگاه حتماً باید توسط یک سرویسکار مجاز تعویض شوند خودتان به هیچ عنوان آنها را تعویض نکنید ممکن است به دستگاه آسیب بزنید.
• سوند اکسیژن از هرگونه گره خوردگی و پارگی باید دور باشد.
• دستگاه های اکسیژن ساز طوری طراحی شده اند که توانایی این را داشته باشند در هفت روز هفته ۲۴ ساعت روشن باشند. اما برای بیشتر استفاده کردن از دستگاه بهتر است بعد از ۸ ساعت استفاده، دستگاه را به مدت ۲۰ الی ۳۰ دقیقه خاموش نمایید. سپس بعد از ۲۰ الی ۳۰ دقیقه بیمار می‌تواند دوباره برای بازه زمانی 8 ساعت دیگر از دستگاه استفاده کند. پیشنهاد می‌کنیم بیمارانی که دچار مشکل حاد ریوی هستند زمانی که دستگاه اکسیژن ساز در حالت استراحت می باشد از کپسول اکسیژن استفاده کنند.

4. یکی از ضروری ترین بخش های دستگاه اکسیژن ساز لیوان مرطوب کننده اکسیژن می باشد.آلودگی لیوان مرطوب کننده مستقیماً با هوای دمیده شده در ارتباط می باشد که حتماً باید به صورت مرتب آن را تمیز کنید. بهتر است لیوان رطوبت ساز را هفته ای  ۱ مرتبه با آب و سرکه سفید شستشو نمایید .

مزایای استفاده از دستگاه اکسیژن ساز نسبت به روش سنتی

1. اطمینان از خلوص بالای اکسیژن در دستگاه اکسیژن ساز که حدود ۹۵ درصد می باشد.
2. تولید اکسیژن مدیکال و بدون بو به روش فیلترینگ ضد باکتری در دستگاه اکسیژن ساز
3. اکسیژن به صورت سیستم Continuous یا پیوسته تولید می‌شود.
4. تولید اکسیژن خشک و مرطوب
5. کسر هزینه های خرید کپسول، مانومتر، نگهداری، تعمیرات، حمل و نقل، شارژ کپسول
6. جلوگیری از بروز احتمالی خطر انفجار در کپسول ها
7. احساس آرامش روحی روانی بیماران
8. دستگاه اکسیژن ساز قابلیت حمل آسان دارد.

عیب یابی دستگاه اکسیژ ن ساز